شرح و تفسیر آیه 40، سوره مبارک نمل را به اختصار بیان نمایید.
پاسخ:
از ظاهر آیه شریفه: "قَال‌َ الَّذِی عِندَه‌ُ عِلْم‌ٌ مِّن‌َ الْکِتَـب‌ِ...؛ (نمل،40) (امّا) کسی که دانشی از کتاب (آسمانی) داشت...." استفاده می‌شود که این شخص یکی از نزدیکان با ایمان و دوستان خاص حضرت سلیمان‌غ بود و غالباً در تواریخ نام او را "آصف بن‌برخیا،" وزیر حضرت سلیمان و وصی او نام برده‌اند.
بنابراین در این آیه، درباره کسی که تخت ملکه سبأ را در کم‌ترین مدت نزد حضرت سلیمان‌غ آورد، با عبارت "الذی عنده علم من الکتاب؛ کسی که بخشی از علم کتاب را دارا بود" تعبیر شده است؛ در حالی که در آیه 43 سوره رعد در مورد پیامبر(ص) و گواهان بر حقانیت او چنین ذکر شده است: "و مَن عنده علم الکتاب؛ و کسی که در نزد او علم کتاب است."
در حدیث از پیامبر اکرم در این‌باره می‌خوانیم: از حضرت از معنای "الذی عنده علم من الکتاب" (که در داستان حضرت سلیمان‌غ بیان شده) سؤال شد، فرمود: او وصی برادرم سلیمان بن داود بود، عرض شد: "و من عنده علم الکتاب" از چه کسی سخن می‌گوید فرمود: او برادرم علی‌بن ابی طالب است!(وسائل الشیعه، شیخ حر عاملی؛، ج 27، ص 188، نشر مؤسسه آل‌البیت:.)
این تفاوت در "علم من الکتاب" است که علم جزئی را بیان می‌کند؛ در حالی که "علم الکتاب" اشاره به علم کلی دارد و بدین وسیله روشن می‌سازد که میان آصف و امیرالمؤمنین علی‌چه اندازه تفاوت است؟!
لذا در روایات بسیاری می‌خوانیم که اسم اعظم الهی هفتاد و سه حرف است که یک حرف آن نزد "آصف بن برخیا" بود و توانست چنان خارق عادتی را انجام دهد؛ ولی نزد امامان معصوم: هفتاد و دو حرف آن است و یک حرف آن مخصوص ذات پاک خداوند است.(تفسیر نور الثقلین، حویزی؛، ج 5، ص 285، نشر مؤسسه التاریخ العربی ، ر.ک: تفسیر المیزان، علامه طباطبایی؛، ج 15، ص 563، بنیاد علمی و فرهنگی علامه طباطبایی؛ ، تفسیر نمونه، آیت الله مکارم شیرازی و دیگران، ج 15، ص 473، دارالکتب الاسلامیه.)
خداوند متعال در بخش دیگری از آیه مذکور می‌فرماید: "...فَلَمَّا رَءَاه‌ُ مُسْتَقِرًّا عِندَه‌ُو قَال‌َ هَـَذَا مِن فَضْل‌ِ رَبِّی لِیَبْلُوَنِی‌َّ ءَأَشْکُرُ أَم‌ْ أَکْفُرُ وَ مَن شَکَرَ فَإِنَّمَا یَشْکُرُ لِنَفْسِه‌ِی وَ مَن کَفَرَ فَإِن‌َّ رَبِّی غَنِی‌ُّ کَرِیم‌ٌ ؛(نمل،40)...و هنگامی که سلیمان آن را (تخت) نزد خود مستقر دید گفت: این از فضل پروردگار من است تا مرا آزمایش کند که آیا شکر او را به جا می‌آورم یا کفران می‌کنم و هر کس شکر کند، به نفع خود شکر می‌کند؛ و هر کس کفران نماید، پروردگار من، غنی و کریم است!"
هنگامی که حضرت سلیمان‌غ تخت ملکه سبأ را در یک چشم به هم زدن در نزد خویش دید گفت این از فضل خداوند من است و خداوند این فضیلت را به من ارزانی داشت تا مرا امتحان کند که شکر نعمتش را به جا می‌آورم یا کفران نعمت می‌کنم؟
از کلام مفسران و روایات اسلامی بر می‌آید که آن شخص آصف بن برخیا بوده و منظور از علم کتاب، آگاهی او بر کتب آسمانی است، و او آگاهی عمیقی نسبت به کتب آسمانی داشته است. برخی نیز گفته‌اند او به لوح محفوظ آگاه بود و علم او از آن جا بوده است.(برای آگاهی بیشتر ر.ک: المیزان، علامه طباطبایی؛، ج 15، ص 364ـ371، جماعه المدرسین فی الحوزه العلمیه فی قم المقدس ، تفسیر نمونه، آیت اللّه مکارم شیرازی و دیگران، ج 15، ص 467ـ477، دارالکتب الاسلامیه، تهران.)
برچسب ها :
