فيض القدير :

قالَ لُقمانُ لاِبنِه :خُذ مِنَ الدُّنيا بَلاغَكَ ، وأنفِق فُضولَ كَسبِكَ لاِخِرَتِكَ ، ولا تَرفُض كُلَّ الرَّفضِ فَتَكونَ عِيالاً ، وعَلى أعناقِ الرِّجالِ كَلاًّ .

فيض القدير :

لقمانبه پسرش گفت: «از دنيا به اندازه كفايتت بر گير و زيادىِ درآمدت را براى آخرتت انفاق كن، و آن چنان در آن فرو نرو كه به آخرتت زيان رسانَد و آن چنان هم رهايش نكن كه سربار مردم و سوار بر گُرده مردان گردى» .

الإمام الكاظم عليه السلام :

كانَ لُقمانُ عليه السلام يَقولُ لاِبنِهِ : ... يا بُنَيَّ ، خُذ مِنَ الدُّنيابُلغَةً ، ولا تَدخُل فيها دُخولاً يَضُرُّ بِآخِرَتِكَ ، ولا تَرفُضها فَتَكونَ عِيالاً عَلَى النّاسِ .

امام كاظم عليه السلام :

لقمانهمواره به پسرش مى‏گفت: « . . . پسرم! از دنيا به اندازه كفايت (نياز) برگير و آن‏چنان در دنيا فرو نرو كه به آخرتت زيان رسانَد، و چنان هم رهايشنكن كه سربار مردم گردى».

الأَمل والمأمول :

قالَ لُقمانُ لاِبنِهِ : اُوصيكَ بِتَقوَى اللّه‏ِ ؛ فَإِنَّها رَأسُ كُلِّ شَيءٍ . وَاحفَظ عَنّي ما أقولُ : اِعلَم أنَّهُ لا يَطَأُ بِساطَكَ في فِنائِكَ إلاّ راهِبا مِنكَ أو راغِبا إلَيكَ، فَابدَأ بِالنَّوالِ قَبلَ السُّؤالِ فَإِنَّكَ مَتى ألجَأتَهُ إلى مَسأَلَةٍ أخَذتَ مِن عَرَضِهِ وحَرِّ وَجهِهِ أكثَرَ مِمّا تُعطيهِ مِن مالِكِ .

الأمل و المأمول، جاحظ :

لقمانبه پسرش گفت : «تو را به تقواى الهى سفارش‏مى‏كنم؛ زيرا تقوا سرآمد هر چيزى است . آنچه مى‏گويم، از من داشته باش: بدان كه جز كسى كه از تو مى‏ترسد يا اميدى به تو دارد، ديگرى پا به آستانه تو نمى‏گذارد . از اين رو، پيش از درخواست [وى] ، به بخشش آغاز كن ؛ چرا كه هر گاه او را به درخواستْ وادار كنى ، بيش از آنچه از دارايى‏ات به او مى‏دهى، آبرو و سربلندى‏اش را از او مى‏گيرى».

إصلاح المال عن كعب :

قالَ لُقمانُ لاِبنِهِ : يا بُنَيَّ ، إذَا افتَقَرتَ فَافزَع إلى رَبِّكَ عَزَّ وجَلَّ وَحدَهُ فَادعُهُ ، وتَضَرَّع إلَيهِ ، وَاسأَلهُ مِن فَضلِهِ وخَزائِنِهِ ؛فَإِنَّهُ لا يَملِكُهُ غَيرُهُ .

إصلاح المال

ـبه نقل از كعب ـ: لقمان به پسرش گفت: «پسرم! هر گاه فقير شدى، تنها به درگاه پروردگار عز و جل آه و ناله كن و او را بخوان و به سوى او تضرّع نما واز فضل او و خزانه‏هاى او درخواست كن؛ زيرا غير خدا، هيچ كس مالك خزانه‏هاى خدا نيست» .

الكافي :

رُوِيَ عَن لُقمانَ أنَّهُ قالَ لاِبنِهِ : يا بُنَيَّ ، ذُقتُ الصَّبِرَ ، وأكلَتُ لِحاءَ الشَّجَرِ فَلَم أجِد شَيئاً هُوَ أمَرُّ مِنَ الفَقرِ ، فَإِن بُليتَ بِهِ يَوماً فَلا تُظهِرِ النّاسَ عَلَيهِ فَيَستَهينوكَ ولا يَنفَعوكَ بِشَيءٍ ، اِرجِع إلَى الَّذِي ابتَلاكَ بِهِ فَهُوَ أقدَرُ عَلى فَرَجِكَ ، وسَلهُ ،مَن ذَا الَّذي سَأَلَهُ فَلَم يُعطِهِ ، أو وَثِقَ بِهِ فَلَم يُنجِهِ!

الكافى :

ازلقمان ، روايت شده كه به پسرش گفت: «پسرم! شيره درخت صبر را چشيدم و پوست درخت را هم خوردم ؛ ولى چيزى كه از نادارى تلخ‏تر باشد ، نيافتم. پس اگر روزى به نادارى مبتلا شدى، آن را براى مردم ، آشكار نكن ؛ چون تو را خوار مى‏شمارند و هيچ فايده‏اى به تو نمى‏رسانند باز گرد به سوى كسى كه تو را بهفقر مبتلا كرد و او بر گشايش كار تو تواناتر است، و از او حاجت بخواه. كيست كه از او درخواست كند و او عطايش ندهد يا به او اعتماد كند و او نجاتشندهد».

كنز الفوائد :

مِمّا رُوِيَ عَن لُقمانَ عليه السلام مِن حِكمَتِهِ ووَصِيَّتِهِ لاِبنِهِ : ... اِعلَم ـ يا بُنَيَّ ـ أنّي ذُقتُ الصَّبِرَ وأنواعَ المُرِّ فَلَم أرَ أمَرَّ مِنَ الفَقرِ ، فَإِنِ افتَقَرتَ يَوماً فَاجعَل فَقرَكَ بَينَكَ وبَينَ اللّه‏ِ، ولا تُحَدِّثِ النّاسَ بِفَقرِكَ فَتَهونَ عَلَيهِم ، ثُمَّ سَل فِي النّاسِ : هَل مِن أحَدٍ دَعَا اللّه‏َ فَلَم يُجِبهُ ، أو سَأَلَهُ فَلَم يُعطِهِ .

كنز الفوائد :

روايتشده كه از سفارش‏هاى حكيمانه لقمان به پسرش، اين بود: « . . . بدان اى پسرم! من شيره درخت صبر و انواع تلخى‏ها را چشيدم ؛ ولى چيزى تلخ‏تر از فقرنيافتم. اگر روزى فقير شدى ، فقرت را بين خود و خدا پنهان كن و مردم را ازآن باخبر نكن؛ چون نزد آنان سبك مى‏شوى. سپس از مردم بپرس: آيا كسى هست كهخدا را خوانده باشد ، ولى او را جواب نداده باشد، يا از خدا خواسته باشد ،ولى عطايش نكرده باشد؟!».

تاريخ بغداد عن الحسن :

قالَ لُقمانُ عليه السلام لاِبنِهِ ـ : يا بُنَيَّ ، إيّاكَ وَالدَّينَ ؛ فَإِنَّهُ ذُلُّ النَّهارِ وهَمُّ اللَّيلِ .

تاريخ بغداد

ـ به نقل از حسن ـ: لقمان به پسرش گفت: «پسرم! از بدهكار شدن بپرهيز؛ زيرا مايه ذلّت روز و اندوه شب است».

لقمان عليه السلام :

يا بُنَيَّ ... لا تَستَقرِض مِن جَديدِ الكيسِ ، ولا تُؤاخِ مَعَ الشُّرطِيِّ أبَداً .

لقمان عليه السلام

پسرم! . . . از نوكيسه قرض نگير، و هرگز با داروغه برادرى نكن .

الاختصاص عن الأوزاعيّ

ـ فيما قالَ لُقمانُ عليه السلام لاِبنِهِ ـ: يا بُنَيَّ ، إيّاكَ أن تَستَدينَ فَتَخونَ مِنَ الدّينِ .

الاختصاص

ـ به نقل از اَوزاعى، درباره آنچه لقمان عليه السلام به پسرش گفت ـ: پسرم! بپرهيز از قرض گرفتنى كه در آن، خيانت بِورزى .

كشف اللثام :

قَولُ الصّادِقِ عليه السلام في خَبرِ حَمّادٍ : إنَّ لُقمانَ قالَ لاِبنِهِ : إذا أرَدتَ قَضاءَحاجَتِكَ فَأَبعِدِ المَذهَبَ فِي الأَرضِ .
وفي بَعضِ الكُتُبِ : رَوَينا عَن بَعضِهِم عليهم‏السلامأنَّهُ أمَرَ بِابتِناءِ مَخرَجٍ فِي الدّارِ فَأَشاروا إلى مَوضِعٍ غَيرِ مُستَتِرٍ مِنَ الدّارِ .
فَقالَ : يا هؤُلاءِ ، إنَّ اللّه‏َ عَزَّ وجَلَّ لَمّا خَلَقَ الإِنسانَ خَلَقَ مَخرَجَهُ في أستَرِ مَوضِعٍ مِنهُ، وكَذلِكَ يَنبَغي أن يَكونَ المَخرَجُ في أستَرِ مَوضِعٍ فِي الدّارِ .

كشف اللثام :

حمّاد از امام صادق عليه السلام نقل كرده است كه فرمود : «لقمان به پسرش گفت : هر گاه خواستى قضاى حاجت كنى ، جاى دورى برو » .
و در بعضى كتاب‏ها ، از بعضى از امامان عليهم‏السلام براى ما روايت شده كهلقمان به ساختن مستراحى در خانه فرمان داد . مردم به مكان نپوشيده‏اى از خانه اشاره كردند .
لقمان گفت : اى مردم ! خداوند عز و جل وقتى انسان را آفريد، جاى خارج شدن زوايد غذاها را از بدن او، در پوشيده‏ترين جاى بدنش قرار داد . اين‏چنين شايسته است كه مستراح، در پوشيده‏ترين جاى خانه باشد ».